Jednym z podstawowych elementów każdego współczesnego państwa są finanse publiczne, dzięki którym może ono sprawnie funkcjonować oraz zapewnić podstawowe potrzeby społeczeństwa. Finanse publiczne odgrywają również bardzo istotną rolę w zakresie stosunków międzynarodowych, szeroko rozumianej polityki oraz geopolityki, a także edukacji, innowacyjności oraz bezpieczeństwa ekonomicznego państwa. Przyjrzyjmy się bliżej strukturze finansów publicznych w Polsce.
Finanse publiczne z definicji
Posiłkując się dostępnymi źródłami prawnymi https://www.profinfo.pl/sklep/prawo-finansowe-prawo-finansow-publicznych-prawo-podatkowe-prawo-bankowe,58560.html, finanse publiczne można określić, jako zasoby pieniężne państwa, a więc procesy mające na celu gromadzenie oraz podział środków publicznych będących w posiadaniu władz publicznych, w tym przede wszystkim budżetu państwa, a także funduszy pozabudżetowych, budżety samorządu terytorialnego oraz budżety ubezpieczeń społecznych.
Podmioty realizujące finanse publiczne w Polsce
Środki gromadzone w ramach finansów publicznych pochodzą przede wszystkim z danin publicznych, majątku publicznego, a także z przychodów zwrotnych, a więc kredytów, pożyczek oraz emisji papierów wartościowych. Do podmiotów finansów publicznych można zaliczyć przede wszystkim parlament, rząd z organami centralnymi oraz jednostki samorządu terytorialnego. To one ze środków publicznych realizują cele, zadania oraz potrzeby publiczne.
Podstawowe funkcje finansów publicznych
Aby państwo mogło w pełni osiągać efektywność gospodarczą, realizować sprawiedliwość społeczną oraz osiągać stabilność ekonomiczną, finanse publiczne muszą spełniać trzy podstawowe funkcje:
- alokacyjną, polegającą na lokowaniu zasobów w gospodarce w celu osiągnięcia efektywności gospodarczej (np. obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne, ochrona zdrowia, edukacja, itd.),
- redystrybucyjną, w której państwo ma wpływ na podział dochodu lub dóbr wyprodukowanych przez całe społeczeństwo pomiędzy jego członków, co ma na celu osiągnięcie sprawiedliwości społecznej; jest to realizowane za pomocą obciążeń podatkowych szczególnie grup bogatszych oraz pomaganie grupom biedniejszym,
- stabilizacyjną, której istota polega na neutralizowaniu negatywnych skutków wahań koniunkturalnych w gospodarce państwowej przy użyciu narzędzi polityki fiskalnej.
Skąd pochodzą środki publiczne?
Dochody finansów publicznych w Polsce pochodzą głównie z podatków pośrednich (m.in. VAT, akcyza), podatków bezpośrednich (np. PIT, CIT, itp.) oraz ze składek na ubezpieczenia społeczne. Ponadto środki trafiające do puli finansów publicznych pochodzą również z budżetu Unii Europejskiej, ze źródeł zagranicznych z przychodów budżetu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego w postaci sprzedaży papierów wartościowych, prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego, a także ze spłat pożyczek udzielanych ze środków publicznych.
