background img
banner

    Przedawnienie – co oznacza i kiedy się je stosuje?

    6 lat temu przez

    Co jakiś czas opinię publiczną wstrząsają informację o odnalezieniu sprawcy przestępstwa sprzed lat, który w wyniku upływu czasu nie poniesie odpowiedzialności karnej. Jest to możliwe na mocy przedawnienia, instytucji, która została zapisana w Kodeksie Karnym i uniemożliwia ściganie sprawcy czynu po spełnieniu warunków określonych w ustawie.

    Czym jest przedawnienie?

    Przedawnienie to odstąpienie od karania sprawcy przestępstwa w wyniku upływu określonego przez ustawę okresu. Czas, jaki powinien minąć, aby podejrzany uniknął konsekwencji, jest zależny od rodzaju popełnionego czynu i ściśle określają go przepisy. Oto niektóre z nich.

    Nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej sprawcy, przestępstwa, od którego upłynęło:

    • 30 lat w przypadku zbrodni zabójstwa;
    • 20 lat w przypadku innej zbrodni;
    • 15 lat w przypadku występku zagrożonego karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;
    • 10 lat w przypadku występku zagrożonego karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
    • 5 lat w przypadku pozostałych występków.

    W szczególnych okolicznościach podane okresy mogą być jednak przedłużone.  Dzieje się tak, gdy przed ich upływem wobec sprawcy zostanie wszczęte postępowanie. Jasno określa to Kodeks Karny: „Jeżeli w okresie, o którym mowa w art. 101, wszczęto postępowanie, karalność przestępstw określonych w art. 101 § 1 ustaje z upływem 10 lat, a w pozostałych wypadkach – z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu”.

    Co to oznacza w praktyce? Osoby, przeciw którym rozpoczęto postępowanie, muszą doliczyć odpowiedni okres do tego określonego w § 1 ustawy. Oto przykład. Dla zabójcy, wobec którego wszczęto postępowanie po 15 latach od dokonania czynu zabronionego, okres przedawnienia wynosi 40 lat.

    Należy również pamiętać, że nie wszystkie rodzaje nielegalnych działań posiadają podobny wymiar przedawnienia. Różnice są szczególnie widoczne w przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego.  Ich karalność ustaje po upływie zaledwie roku od momentu, gdy ofiara dowiedziała się o ich zaistnieniu, ale nie później niż 3 lata od czasu ich popełnienia. W wypadku wszczęcia procesu okres przedłuża się o kolejne 5 lat.

    Przedawnienie a wina

    Przedawnienie nie znosi przestępczości czynu, a jedynie uniemożliwia jego karalność. Oznacza to, że instytucja nie dotyczy winy moralnej, a jedynie uwalnia od odpowiedzialności za nią.

    Jak to wygląda z perspektywy sali sądowej? W praktyce sąd w przypadkach wyczerpujących znamiona przedawnienia nie może wszcząć postępowania i orzec o winie sprawcy. W przypadku, gdy proces trwa, a określony przez ustawę okres wyczerpie się, sąd wydaje orzeczenie o umorzeniu postępowania.

    Co ważne, nie jest również konieczne podnoszenie przez oskarżonego przedawnienia czynu, który mu się zarzuca. Prawo przysługuje ustawowo, co oznacza, że to organ prowadzący zobowiązany jest do przestrzegania odpowiednich terminów „z urzędu”.

    Kiedy zasada przedawnienia nie obowiązuje?

    Choć przedawnienie obejmuje większość czynów zabronionych, ustawodawca wymienił wyjątki. Karalność nie jest określona czasowo w przypadkach, które dotyczą umyślnych przestępstw takich jak zabójstwo, ciężkie uszkodzenie ciała, ciężki uszczerbek na zdrowiu, pozbawienie wolności  łączone ze szczególnym udręczeniem. Co ciekawe wykaz obejmuje również przestępstwa popełnione przez funkcjonariuszy publicznych w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, co z pewnością ma być przestrogą dla osób kuszonych możliwością nadużyć wynikających z przysługujących im prerogatyw.

    Kategoria artykułu:
    Prawo i polityka

    Dodaj komentarz

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.